Gần đến đầu học kỳ rồi. Phụ huynh bắt đầu lo lắng về đồ ăn trưa, đồng phục và sách giáo khoa. Những học sinh rời trường đã có chỗ ở đại học đang tự hỏi tuần lễ nhập học sẽ như thế nào. Và một số giáo sư đại học, đặc biệt là trong lĩnh vực nhân văn, sẽ đang lo lắng suy nghĩ về cách đối phó với những sinh viên đã là những người sử dụng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) thành thạo hơn họ.

Họ có lý do chính đáng để lo ngại. Như Ian Bogost, giáo sư ngành phim ảnh, truyền thông và khoa học máy tính tại Đại học Washington ở St Louis nhận xét: "Nếu năm đầu tiên của AI ở trường đại học kết thúc trong cảm giác thất vọng, thì tình hình hiện giờ đã trở nên phi lý. Giáo viên vật lộn để tiếp tục giảng dạy trong khi tự hỏi liệu họ đang chấm điểm cho sinh viên hay cho máy tính; trong khi đó, một cuộc chạy đua vũ trang bất tận giữa gian lận AI và phát hiện gian lận đang diễn ra ở hậu trường."

Có thể dự đoán được rằng cuộc chạy đua vũ trang đó đang nóng lên. The Wall Street Journal gần đây đưa tin rằng: "OpenAI có một phương pháp để phát hiện một cách đáng tin cậy khi ai đó sử dụng ChatGPT để viết bài luận hoặc bài nghiên cứu. Công ty chưa công bố nó mặc dù có những lo ngại lan rộng về việc học sinh sử dụng trí tuệ nhân tạo để gian lận." Việc từ chối này khiến những khu vực học thuật tin tưởng một cách ngây thơ rằng phải có một giải pháp kỹ thuật cho vấn đề "gian lận" này trở nên phẫn nộ. Rõ ràng là họ chưa đọc tuyên bố của Hiệp hội Máy tính về các nguyên tắc phát triển hệ thống phát hiện nội dung AI tạo sinh, trong đó nói rằng: "việc phát hiện đáng tin cậy đầu ra của các hệ thống AI tạo sinh mà không có hình mờ nhúng vượt quá khả năng hiện tại của công nghệ, điều này khó có thể thay đổi trong một khoảng thời gian có thể dự đoán được". Và hình mờ kỹ thuật số, mặc dù hữu ích, cũng có thể gây ra vấn đề.

Như Alison Gopnik nói, các LLM là 'công nghệ văn hóa', giống như viết lách, in ấn, thư viện... là công cụ để tăng cường chứ không phải thay thế con người

LLM là một vấn đề cấp bách đối với ngành nhân văn nói riêng vì bài luận là một công cụ sư phạm quan trọng để dạy sinh viên cách nghiên cứu, suy nghĩ và viết. Quan trọng hơn, có lẽ, bài luận cũng đóng vai trò trung tâm trong cách họ được chấm điểm và đánh giá. Tin xấu là LLM đe dọa làm cho phương pháp sư phạm đáng kính đó trở nên không khả thi. Và không có giải pháp kỹ thuật nào trong tầm mắt.

Tin tốt là vấn đề không phải là không thể giải quyết - nếu các nhà giáo dục trong những ngành học này sẵn sàng suy nghĩ lại và điều chỉnh cách giảng dạy của họ cho phù hợp với thực tế mới. Các phương pháp sư phạm khác là có sẵn. Nhưng chúng đòi hỏi, nếu không phải là thay đổi tâm hồn, thì là hai sự thay đổi trong tư duy.

Thứ nhất là chấp nhận rằng LLM - như nhà tâm lý học nổi tiếng Alison Gopnik của Berkeley nói - là "công nghệ văn hóa", giống như viết lách, in ấn, thư viện và tìm kiếm internet. Nói cách khác, chúng là công cụ để tăng cường chứ không phải thay thế con người.

Thứ hai, và có lẽ quan trọng hơn, là cần củng cố trong tâm trí sinh viên tầm quan trọng của việc viết như một quá trình. Tôi nghĩ chính EM Forster đã từng nói rằng có hai loại nhà văn: những người biết họ nghĩ gì và viết ra; và những người tìm ra họ nghĩ gì bằng cách cố gắng viết ra. Phần lớn nhân loại thuộc về vế sau - đó là lý do tại sao quá trình viết lại tốt cho trí tuệ đến vậy. Nó buộc người ta phải tìm ra những luận điểm mạch lạc, chọn bằng chứng phù hợp, tìm nguồn thông tin và cảm hứng hữu ích, và - quan trọng nhất - học cách diễn đạt bản thân bằng những câu dễ đọc và rõ ràng. Đối với nhiều người, nó không dễ dàng và không đến một cách tự nhiên - đó là lý do tại sao sinh viên lại sử dụng ChatGPT ngay cả khi được yêu cầu viết 500 từ để giới thiệu bản thân với bạn cùng lớp.

Josh Brake, một học giả người Mỹ viết một cách khôn ngoan về việc tương tác với AI thay vì cố gắng "tích hợp" nó vào lớp học, cho rằng việc làm rõ giá trị của viết lách như một hoạt động trí tuệ cho sinh viên là điều đáng làm. "Nếu sinh viên của bạn chưa thấy được giá trị của việc viết như một quá trình mà qua đó bạn suy nghĩ, thì tất nhiên họ sẽ tò mò về việc giao công việc đó cho một LLM. Và nếu viết (hoặc bất kỳ nhiệm vụ nào khác) thực sự chỉ liên quan đến sản phẩm, thì tại sao không? Nếu phương tiện để đạt được mục đích không quan trọng, thì tại sao không thuê ngoài nó?"

Cuối cùng, vấn đề mà LLM đặt ra cho giới học thuật có thể được giải quyết, nhưng làm như vậy sẽ đòi hỏi tư duy mới và một cách tiếp cận khác đối với việc dạy và học trong một số ngành. Vấn đề lớn hơn là tốc độ thay đổi chậm chạp của các trường đại học. Tôi biết điều này từ kinh nghiệm. Từ tháng 10 năm 1995, học giả người Mỹ Eli Noam đã công bố một bài báo rất sâu sắc - "Điện tử và tương lai mờ mịt của Đại học" - trên tạp chí Science. Trong khoảng thời gian từ 1998 đến 2001, tôi đã hỏi mọi hiệu trưởng hoặc quản lý cấp cao của trường đại học Anh mà tôi gặp về ý kiến của họ về bài báo đó. Tất cả đều nhìn tôi với ánh mắt trống rỗng.

Tuy nhiên, mọi thứ đã cải thiện kể từ đó: ít nhất bây giờ tất cả họ đều đã nghe nói về ChatGPT.

Nguồn: John Naughton - The Guardian